Pionowe i poziome wyrobiska udostępniające

PIONOWE WYROBISKA UDOSTĘPNIAJĄCE 

Szyby: 

połączenie podziemnego złoża z powierzchnią szybem nazywa się wyrobisko korytarzowe o nachyleniu większym o 45 stopni głębokości większej od 200 m i przekroju poprzecznym większym od 14 m2. Pod względem wentylacyjnym szyby dzieli się na:

• wdechowe, którymi świeże powietrze dopływa do kopalni
• wydechowe, którymi zużyte powietrze wypływa z kopalni na powietrze

Zależnie od zadań w komunikacji między dołem a powierzchnią rozróżnia się szyby:

• wydobywcze (przeznaczone do wyciągania kopaliny i skały płonnej na powierzchnię)
• zjazdowe (przeznaczone i przystosowane do zjazdu i wyjazdu ludzi)
•  materiałowe (do opuszczania materiału)
• podsadzkowe (z zainstalowanym rurociągiem do opuszczenia podsadzki hydraulicznej)
• inne

Szyby mogą mieć różny przekrój poprzeczny kołowy, eliptyczny, prostokątny
Obecnie głębi się tylko szyby o przekroju kołowym
Poszczególne urządzenia w szybie należy tak rozmieścić, aby maksymalnie wykorzystać przekrój poprzeczny szybu czyli tzw. tarcze szybową. Odcinki tarczy szybowej przystosowane do odpowiednich funkcji noszą nazwę przedziałów szybowych.
Rozróżnia się przedziały:

• wydobywcze (skipowe, klatkowe)
• zjazdowe
• drabinowe
• rurowe
• kablowe itd..

Na powierzchni terenu znajduje się odpowiednio nad szybem, wieża szybowa, a obok wylotu szybu nadszybie gdzie odbiera się urobek wyciągany szybem oraz gdzie odbywa się zjazd załogi. Górna część szybu nazywa się głowica lub gardziele szybu.
Zależnie od funkcji szybu znajdują się w niej kanały (wentylacyjne, rurowy, kablowy oraz wejście do chodnika ucieczkowego i przedziału drabinowego)

Szybik:

Szybikiem pionowym nazwa się pionowe wyrobisko korytarzowe o głębokości mniejszej od 200m i przekroju poprzecznym mniejszym niż 14m2. Mające wlot na powierzchni i prowadzące wgłąb ziemi szybiki do głębokości 50m o przekroju prostokątnym stosuje się przy robotach poszukiwawczo-rozpoznawczych. W kopalniach węgla często stosuje się szybiki ślepe o przekroju kołowym lub prostokątnym do różnych celów komunikacyjnych, najczęściej do opuszczenia
urobku z piętra na ludzi na poziomu oraz do celów wentylacyjnych. 

Dukla:

Nie głęboki (do 3m) szybik o małym przekroju poprzecznym i wykonany w skałach twardych i stojących bez obudowy, służy do usprawnienia transportu. 

Nadsiewłom:

Wyrobisko pionowe prowadzące od dołu do góry np szybik, w celu uzyskania połączenia z wyżej leżącym pokładem.


POZIOME WYROBISKA UDOSTĘPNIAJĄCE

• Sztolnie
• przecznice i przekopy
• podszybia

Sztolnie - podziemne wyrobisko poziome, mające wyjście bezpośrednio na powierzchnię, przeznaczone do celów komunikacyjnych i wentylacyjnych
Przecznica - poziome wyrobisko korytarzowe udostępniające, wydrążone w skałach płonnych od szybu, poprzecznie do linii rozciągłości złoża
Przekop - wyrobisko korytarzowe udostępniające, wydrążone w skałach płonnych od przecznicy równolegle do rozciągłości pokładu
Podszybie - łączenie poziomu z szybem. Wyrobisko lub zespół wyrobisk znajdujący się w bezpośrednim sąsiedztwem szybu na dolnym poziomie. Stanowią je wlot do szybu, komora przy szybowa i wyrobisko pozostałe.
Pozostałe wyrobiska to dworzec przelotowy, zbiornik urobki, komory pomp

Klasyfikacja i podział wyrobisk górniczych

W kształcie większość wyrobisk górniczych można wyróżnić powierzchnie boczne, ociosy powierzchnia górna - pułap lub piętrem, dolna - spodkiem. Jeżeli wyrobisko zostało wykonane w pokładzie tak, że pułap jest stropem pokładu to powierzchnie ta nazywa się stropem wyrobiska, a jeżeli zostało wykonane tak, że spodek jest stropem pokładu, powierzchnie te nazywa się spągiem wyrobiska.

Ze względu na kształt i wymiary górnicze wyrobiska podziemne dzieli się na:

• wyrobiska korytarzowe
• wyrobiska komorowe
• otwory wiertnicze
• wyrobiska wybierkowe

Ze względu na przeznaczenie wyrobiska dzieli się na:

• poszukiwawczo-rozpoznawcze (otwory badawcze)
• udostępniające (szyby, szybiki, sztolnie, podszybie, szyby pochyłe)
• przygotowawcze: główne (dzielące udostępniany pokład na piętra i pola eksploatacyjne) (przekopy) , drugorzędne lub rozcinkowe (dzielące pole eksploatacyjne na pola wybierane i filary)
• wybierkowe (ściany eksploatacyjne) 

 Zależnie od położenia w górotworze wyrobiska górnicze dzieli się na wyrobiska:

• poziome (do 4 stopni nachylenia)
• pochyłe (4-45 stopni)
• pionowe (od 45 do 90 stopni)

a w stosunku do rozciągłości pokładu na:

• biegnące po rozciągłości
• po wznosie
• po upadzie lub przekątnej, czyli diagonalne

 Wyrobiska udostępniające:

• szyby
• szybiki
• dukle
• studnie
• nadsiewłomy