Przepisy dotyczące zagrożenia wyrzutów gazu i skał

Podstawowe pojęcia

• Gaz wolny jest to gaz wypełniający pory i szczeliny w pokładzie węgla i skałach otaczających 
• Gaz sorbowany jest to gaz związany z węglem fizycznie i chemicznie w procesie sorpcji (wiązania gazu z węglem) 
• Desorpcja jest to proces odwrotny do sorpcji, polegający na oddawaniu gazu związanego z węgla. 

Przyczyny wyrzutów gazów i skał: 

• wysoka gazonośność złoża
• wysokie naprężenie w złożu, spotęgowane eksploatacją górniczą 
• mała wytrzymałość węgla

Fontanny gazowe (fukacze)

• Źródłem fukaczy są zbiorniki gazu wolnego występujące w pokładzie węgla lub skałach otaczających pod dużym ciśnieniem. 
• Miejscem występowania takich zbiorników są strefy zaburzone tektonicznie. 
• Zainicjowanie gwałtownego wypływu gazu może być spowodowane: wierceniem otworu, robotami strzałowymi, urabianiem mechanicznym. 

Zagrożenia wyrzutami gazów i skał

• Wielkość wyrzutu określa się ilością wyrzuconych skał w tonach i ilością wydzielonych gazów w m3. 
• Intensywność wrzutu to ilość wyrzuconych mas skalnych i wydzielonych w czasie wyrzutu gazów w jednostce czasu (t/min, m3/min)
• 1958 Nowa Ruda 5000t i 750 000 m3 wyrzut trwał 8 minut 

• Ustala się dwie kategorie zagrożenia wyrzutami metanu i skał w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny:

1. skłonne do występowania wyrzutów metanu i skał
2. zagrożone wyrzutami metanu i skał

• Ustala się dwie kategorie zagrożenia wyrzutami gazów i skał w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny. 

Badania

• ciśnienia gazu w otworach o średnicy 42mm
• desorpcji gazów
• próbek gazów do analizy chemicznej 

Objawy wskazujące na zwiększenie zagrożenia wyrzutami gazów i skał to:

• zwiększone ilości zwiercin, wydmuchy zwiercin i gazów, zakleszczanie lub wypychanie wiertła w czasie wiercenia otworów
• odpryskiwanie węgla z ociosów i czoła przodka oraz trzaski w głębi calizny 
• zwiększone wydzielanie gazów po robotach strzałowych
• zwiększenie ilości urobku i jego rozrzucenie na większą odległość od przodka przy tej samej technologii wykonywania robót strzałowych
• zmniejszenie zwięzłości i zmiany struktury węgla w czasie prowadzenia wyrobiska

Zwalczanie zagrożenia wyrzutami

• odprężanie pokładów zagrożonych wyrzutami gazów i skał poprzez wybieranie sąsiedniego pokładu (najmniej zagrożonego wyrzutami) 
• wykonywanie otworów odprężających tzw. zwiercających
• strzelanie odprężające powodujące zniszczenie struktury węgla co pomaga jego odgazowaniu 

Prowadzenie robót górniczych w pokładach zagrożonych wyrzutami

• W pokładach zagrożonych wyrzutami eksploatacja powinna być prowadzona na czysto, bez pozostawiania resztek, które w przyszłości mogłyby stwarzać koncentrację ciśnień. 
• W pokładach I kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał wolno stosować maszyny urabiające
• W pokładach II i III kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał użycie maszyn urabiających jest dopuszczalne tylko w tych odcinkach ścian, w których ciśnienie dwutlenku węgla nie przekroczyło 0,3 at, ciśnienie metanu 0,8 at. 
• W pozostałych przypadkach wolno urabiać tylko przy użyciu materiałów wybuchowych.