Pożary podziemne

Pożary egzogeniczne:

• roboty strzałowe
• tarcie taśmy przenośnika taśmowego o krążniki
• otwarty ogień - środki zapalcze
• spawanie (cięcie) upalanie
• przy urabianiu organami urabiającymi 
• prądy elektryczne
• wadliwe działanie instalacji tankowania (składy paliwa)

Pożary endogeniczne:

• samozapalenie węgla powstanie ognia bez zetknięcia się materiału palnego z płomieniem

Każdy zatrudniony w kopalni powinien nie dopuszczać do powstania pożaru. Po zauważeniu pożaru powinien zaalarmować pracowników zatrudnionych w rejonie pożaru, dyspozytora ruchu zakładu górniczego. Przystąpić do akcji ratowniczo-gaśniczej. 

Zasady rozprowadzania powietrza w kopalni

Tamy izolacyjne - służą one do odcięcia wyrobisk wentylacyjnych, nieczynnych a więc starych zrobów lub czasowo zatrzymanych wyrobisk górniczych, od wyrobisk czynnych.

Tamy oddzielające - przeznaczone do odprowadzenia prądów powietrza świeżego od prądów powietrza zużytego. Mogą być one wykonane jako tamy pełne lub z drzwiami. Tamy oddzielające pełne wykonuje się  podobnie jak tamy izolacyjne z tą różnicą, ze nie posiadają rurek do pobierania próbek powietrza. Drzwi mają zamykać się samoczynnie.

Tamy bezpieczeństwa - do ochrony wyrobisk przed zadymieniem oraz do tłumienia pożaru przez odcięcie dopływu powietrza do ognia. W niektórych wypadkach mogą pełnić funkcję tam oddzielających.

Mosty wentylacyjne - oddzielają od siebie różne prądy powietrza w miejscach ich przecinania się na skrzyżowaniach wyrobisk, którymi płyną prądy powietrza świeżego i zużytego.

Rozprowadzanie powietrza w systemach eksploatacyjnych analizuje się z punktu widzenia zapewnienia bezpieczeństwa pożarowego i metanowego. Bezpieczeństwo to związane jest z przepływem powietrza przez zroby.

Metanometria automatyczna

W zakładzie górniczym eksploatującym złoże (pokłady) zaliczone do II-IV kategorii zagrożenia metanowego.

1. wyznacza się dyspozytora metanometrii
2. organizuje służbę dla zapewnienia konserwacji i kontroli urządzeń metanometrii automatycznej oraz konserwacji i kontroli metanomierzy przenośnych
3. wyznacza osobę wyższego dozoru ruchu w dziale energo-mechanicznym, odpowiedzialną za stan oraz użytkowanie urządzeń metanometrii automatycznej. 

W zakładach górniczych, stosujących mniej niż 20 metanomierzy automatycznych, dopuszcza się pełnienie obowiązków dyspozytora metanometrii przez dyspozytora ruchu.

Obowiązki dyspozytora metanometrii, jego kwalifikacje oraz zasady współdziałania z dyspozytorem ruchu i odpowiednimi służbami ustala kierownik ruchu zakładu górniczego.

W systemach metanometrii automatycznej i zabezpieczeń metanometrycznych urządzeń elektrycznych stosuje się metanomierze:

1. wyłączające spod napięcia urządzenia elektryczne
2. rejestrujące wyniki pomiarów zawartości
3. wyłączająco-rejestrujące

 Metanomierze wyłączające spod napięcia urządzenia elektryczne, stanowiące automatyczne zabezpieczenie metanometryczne urządzeń elektrycznych, powinny

1. samoczynnie wyłączać spod napięcia urządzenia elektryczne, gdy zawartość metanu w powietrzu przekroczy dopuszczalną wartość, z wyjątkiem urządzeń dopuszczonych do pracy przy dowolnej zawartości metanu
2. sygnalizować świetlnie lub akustycznie w dyspozytorni metanometrycznej albo w miejscu zabudowy metanomierza przekroczy dopuszczalnych zawartości metanu w powietrzu
3. wskazywać lub rejestrować w dyspozytorni metanometrycznej lub w miejscu zabudowy metanomierza zawartość metanu w powietrzu 

 Metanomierze rejestrujące, stosowane dla automatycznej kontroli zawartości metanu w powietrzu powinny

1. rejestrować w dyspozytorni metanometrycznej zawartość metanu w wyrobiskach
2. sygnalizować świetlnie lub akustycznie w dyspozytorni metanometrycznej albo w miejscu zabudowy metanomierza przekroczenia dopuszczalnych zawartości metanu w wyrobiskach 

 I. Zawartość metanu w powietrzu nie powinna przekraczać

1. 1% na wylocie z rejonowych prądów powietrza
2. 0,75% w szybie wydechowym

 W razie stosowania metanometrii automatycznej, zawartość metanu na wylocie z rejonowych prądów powietrza może wynosić 1,5%

II. Metanomierzami wyłączające-rejestrującymi zabezpiecza się urządzenia elektryczne zainstalowane w ścianie oraz w wyrobiskach przyścianowych.
W razie przekroczenia zawartość 2% metanu w powietrzu wypływającym ze ściany lub zawartość 1% metanu w powietrzu dopływającym ze ściany, metanomierze powinny wyłączyć spod napięcia urządzenia elektryczne zabudowane:

• w ścianie
• w wyrobisku przyścianowym z prądem powietrza wypływającym ze ściany
• w wyrobisku przyścianowym z prądem powietrza dopływającym do ściany, na odcinku co najmniej 10m od wlotu do ściany. 

III. Czujniki metanomierzy kontrolujące zawartość metanu w prądzie powietrza wypływającego ze ściany zabudowuje się pod stropem

1. w wyrobisku przyścianowym - w odległości nieprzekraczającej 10 m od wlotu ze ściany, jeżeli na wylocie nie łączą się prądy powietrza
2. w ścianie - w odległości 2m od wyrobiska przyścianowego jeżeli na wylocie łączą się prądy powietrza
3. czujnik metanomierza kontrolujący zawartość metanu w prądzie powietrza dopływającym do ściany zabudowuje się pod stropem w ścianie, w odległości nie większej niż 10m od wyrobiska przyścianowego.  

W wyrobiskach przewietrzanych za pomocą lutniociągów zabudowuje się metanomierze wyłączająco-rejestrujące, kontrolujące zawartość metanu pod stropem wyrobiska.
Czujniki metanomierzy, zabudowuje się:

• prze przewietrzaniu przodka lutniociągiem tłoczącym - w odległości nie większej niż 10 m od czoła przodka, w miejscu stwierdzanym największych zawartości metanu. 
• przy przewietrzaniu przodka lutniociągiem ssawnym między wlotem do lutni ssawnej a czołem przodka - w odległości nie większej niż 6m od czoła przodka. 
• w odległości od 10m do 15m od skrzyżowania z wyrobiskiem przewietrzanym opływowym prądem powietrza 

 Czujniki metanomierzy powinny powodować wyłączenie:

• kombajnów chodnikowych - przy przekroczeniu zawartości 1% metanu w powietrzu
• maszyn i innych urządzeń z napędem elektrycznym, zainstalowanych w wyrobiskach przewietrzanych za pomocą lutniociągów - przy przekroczeniu zawartości 2% metanu w powietrzu

Czujniki metanomierzy powinny powodować wyłączenie:

• urządzeń elektrycznych zainstalowanych w wyrobisku przewietrzanym lutniociągiem tłoczącym - przy przekroczeniu zawartości 2% metanu w powietrzu
• urządzeń elektrycznych zainstalowanych w wyrobisku przewietrzanym lutniociągiem ssawnym - przy przekroczeniu zawartości 1% metanu w powietrzu  

Kombajny chodnikowe w polach II-IV kategorii zagrożenia metanowego dodatkowo wyposaża się w metanomierze o pomiarze ciągłym, wyłączające organ urabiający kombajnu przy przekroczeniu zawartości 2% metanu.
Czujnik metanomierza wyłączającego powinien być zabudowany na wysięgniku organu urabiającego. 

Wentylacja kopalń - przewietrzanie kopalni

Przewietrzanie kopalń to dostarczanie świeżego powietrza do wszystkich czynnych wyrobisk górniczych. Celem tego działania jest zapewnienie:

• odpowiedniego składu powietrza
• odpowiedniej ilości powietrza
• utrzymanie warunków klimatycznych na wymaganym poziomie
• rozrzedzanie i odprowadzanie szkodliwych dla ludzi gazów

Powietrze atmosferyczne dostarczane do kopalnie w miarę przepływu wzdłuż wyrobisk ulega niekorzystnym zmianom w wyniku:

• gazów wypływających z górotworu, powstałych w wyniku procesów technologicznych i procesów utleniania
• nagrzewanie przez górotwór i urządzenia energomaszynowe
• wzrost wilgotności

 Najważniejsze informacje o gazach kopalnianych:

• Tlen-jest bezbarwny, bez smaku i zapachu. Potrzebny do oddychania i palenia. 
• Metan CH4- bezbarwny, bez smaku i zapachu, lżejszy od powietrza. Wybucha w 5%-15%. Powyżej 15% nie pali się. 
• Dwutlenek Węgla CO2- bezbarwny, bez zapachu, cięższy od powietrza zalega w spągu, Maksymalna ilość 1% na dole. 
• Tlenek Węgla CO-jest gazem palnym, wybuchowym, trującym, bez barwy i zapachu. Zalega przy stropie. Maksymalna ilość: 26ppm 0,0026%
• Tlenki i dwutlenki azotu NO, NO2 - silnie trujące drażnią oczy,płuca, błonę śluzową oczu
• Dwutlenek siarki SO2- niepalny, bezbarwny, silny i ostry zapach i smak
• Siarkowodór H2S - trujący, bezbarwny, słodkawy smak, nieprzyjemny zapach zgniłych jaj. Palny, rozpuszcza się w wodzie. 

 Temperatura powietrza
Przy temperaturze 28-33 stopni C czas pracy powinien być skrócony do 6 godzin. Powyżej 33 stopni C zatrudnieni ludzie tylko w wypadku akcji ratowniczej.

Anemometr - mierzy prędkość przepływu powietrza
Prędkość przepływu:
Szyby i szybiki - do 12m/s
Wyrobiska korytarzowe - 8m/s
Sciany, zabierki - 5m/s
Ilość powietrza doprowadzona do kopalni w przeliczeniu na jednostkę naliczanej obłożonej zmiany nie powinna być mniejsza od 6m3/min w przeliczeniu na jednego zatrudnionego.

Wyróżniamy dwa schematy kopalni: KANONICZNY i PRZESTRZENNY

Mapy górnicze

Na podstawie otrzymanych przekrojów geologicznych złoża sporządza się mapy pokładowe oddzielnie dla poszczególnych pokładów złoża pokładowego, np węgla. Sporządza się je jako mapy warstwicowe (linia łącząca punkty na mapie jednakowej wysokości). Warstwice podają częściej położenie spągu pokładu, rzadziej stropu w stosunku do poziomu odniesienia. Mapy warstwicowe pokładów węgla charakteryzują ukształtowanie powierzchni pokładów pod ziemią. Obrazują one sposób zalegania oraz wszelkie sfałdowanie i zaburzenie w zaleganiu pokładów. Z układu otrzymanych warstwic można zorientować się co do kierunku rozciągłości, nachylenia i grubości pokładu oraz ich zmienności na całej powierzchni rzutu poziomu pokładu.

Mapa górnicza jest to przedstawiona na płaszczyźnie metodą rzutów geometrycznych sytuacja powierzchni, wyrobisk górniczych i sytuacja geologiczna lub jeden z tych elementów.

Mapy dzielimy na:

• mapy powierzchni - przedstawiają sytuację na powierzchni o treści i formie dostosowanej do potrzeb górnictwa
• mapy geologiczne - przedstawiają sytuację geologiczną dla potrzeb górnictwa
• mapy wyrobisk górniczych - przedstawiają sytuację wyrobisk górniczych oraz elementy geologiczne i elementy górnicze związane

Zespoły map:

• przeglądowe - sporządza się na podstawie map podstawowych w drodze reprodukcji lub pomniejszenia
• specjalne
• podstawowe - sporządza się bezpośrednio na podstawie czynników uzyskanych z pomiarów. W skali 1:1000 lub 1:2000. Może ona przedstawiać między innymi poziomy warstwy, pokłady, przekroje geologiczne. Mapy te stanowią źródłowy materiał dla opracowania map przeglądowych i specjalnych.